صبح امید

یکی از شاخصه‌های ارزیابی مشروعیت و مقبولیت حکومت‌ها از گذشته تاکنون، توجه کردن به خواسته‌های مردم و تشخیص نیازهای آنان به‌طور مستمر است. این شاخص، هم باعث استمرار حیات سیاسی نظام‌ها می‌گردد و هم در نظام‌هایی که ارزش‌های انسانی و اخلاقی اهمیت ویژه‌ای دارد یک الزام ایمانی و دینی محسوب می‌شود.

دوران امامت امیرمومنان حضرت علی(ع) منشأ الهام‌بخش و هدایتگر همه نظام‌های حقیقت‌خواه و خواستار حرکت در صراط مستقیم است و آموزه‌های فراوانی در دوران امامت و رهبری ایشان وجود دارد که هرچند بسیار گفته و تبلیغ شده اما هنوز هم نکات ناگفته دارد و هم در مقام عمل، راه بلندی در تحقق کامل منویات آن حضرت در حکومتداری در پیش است. یکی از این نکات، رفتاری است که از حضرت علی(ع) در مورد دریافت نظرات مردم و تلاش در وارد کردن آن در عرصه حکومت به چشم می‌آید. در این راستا به یک نام برمی‌خوریم: «بیت‌القصص.» این نام تنها از دو کلمه تشکیل شده است، خانه و قصه‌ها. ماجرای این خانه چنین است:

حضرت امیرمومنان‌علی(ع) در دوران امامت خود، اتاقی را تعبیه کرده بودند که مردم بدون ترس و واهمه و بدون آنکه آبروی‌شان در معرض سقوط قرار گیرد، مطالب خود را مکتوب می‌کردند و در آن خانه می‌انداختند. این مطالب اعم از مشکلات مالی مردم، شکایت مردم از عمال و والیان امام(ع) و دیگر امور بوده است.

به اعتراف همگان این مرکزبرای اولین بار و توسط امام(ع) تاسیس و راه‌اندازی شده است؛ چنان که نوشته‌اند:

«امام برای نخستین بار در تاریخ اسلام اقدام به تاسیس بیت‌القصص یا  به تعبیر امروزی صندوق شکایات کرد، حضرت آن را جهت رسیدگی به مشکلات مردم و برای آگاهی از تظلمات جامعه و گسترش عدالت پی‌افکند تا اگر فردی نخواست یا نتوانست به صورت شفاهی مشکلات و تظلمات خویش را بیان کند آن را بنویسد و در آن صندوق بیندازد تا به این وسیله بهگوش مسؤلان و فرمانداران برسد و در اسرع وقت به شکایت‌های آنان رسیدگی شود.نیازمندان نیز برای این که شرمسار نشوند نیاز های خود را می‌نوشتند و در آنجا می‌انداختند.»

امام علی(ع) خود به این نکته ظریف اخلاقی توجه داشت و آن را نیز در رفتار و روش در نظر می‌گرفت و به یارانش هم یاد آور می‌شد که «هرکس از شما از من خواسته‌ای دارد، آن را در نامه‌ای بنگارد تا چهره‌تان را از خواستن مصون دارم.»