صبح امید

إلی بعض أمراء جیشه 

 فإن عادوا إلی ظل الطاعة فذاک الذی نحب، وإن توافت الأمور بالقوم إلی الشقاق والعصیان فانهد بمن أطاعک إلی من عصاک، واستغن بمن انقاد معک عمن تقاعس عنک، فإن المتکاره مغیبه خیر من مشهده، وقعوده أغنی من نهوضه.

ترجمه

مخالفان را (کسانی که فرمان تو را در مقابله با لشکریان طلحه و زبیر پذیرا نیستند) نصیحت کن.اگر به سایه‌ی اطاعت باز کردند (و تسلیم فرمان تو شوند) این همان چیزی است که ما دوست داریم (و آن را می‌خواهیم) و اگر حوادث، آنها را به سوی اختلاف و عصیان  کشاند به کمک کسانی که از تو اطاعت می‌کنند با کسانی که از تو نافرمانی می‌کنند پیکار کن و با کسانی که مطیع‌اند از کسانی که سستی می‌ورزند خود را بی‌نیاز ساز؛ زیرا سست‌عنصران و کسانی که از جنگ با دشمن کراهت دارند غیبت‌شان بهتر از حضورشان است و قعود آنها ازجنگ، از قیامشان کارسازتر است!

تفسیر

قبل از ورود در تفسیر این نامه باید به شان صدور آن توجه کنیم.جریان آنگونه که مرحوم شیخ مفید در کتاب الجمل نوشته است چنین بود:

« بعد از قتل عثمان و بیعت عامه مردم با امیر مؤمنان علی(ع) هنگامی که طلحه و زبیر به اهداف خود که خلافت (یا لااقل امارت بخشی از  جهان اسلام بود)، نرسیدند، از مدینه به سمت مکه حرکت کردند و در مکه عبدالله بن زبیر را نزد عایشه فرستادند که به او بگویند امیر‌المؤمنین عثمان مظلوم کشته شد و علی‌بن‌ابی‌طالب امور مردم را قبضه کرد و به وسیله‌ی سفیهانی که قتل عثمان را بر عهده گرفتند بر همهه چیز غلبه یافت و  ما از این می‌ترسیم که مفاسدی  از این طریق در جهان اسلام پیداشود. اگر صلاح می‌بینی در سفر به بصره همراه ما باش امید است خداوند به وسیله‌ی تو اختلاف این امت را التیام بخشد و شکاف میان آنها را پر کند و پراکندگی آنها را بر طرف سازد و  امورشان را بدین طریق اصلاح نماید.

عبدالله نزد عایشه آمد و پیام را رساند.عایشه در ابتدا امتناع ورزید سپس فردای آن روز موافقت خود را اعل0عام کرد هنگامی که طلحه و زبیر به اتفاق عایشه و گروه شورشیان به بصره رسیدند.عثمان بن حنیف فرماندار امیر مؤمنان علی(ع) در بصره نامه‌ای برای آن حضرت نوشت و آن حضرت را در جریان امور گذاشت.حضرت نامه‌ی مورد بحث را مرقوم داشت و برای عثمان بن حنیف فرستاد و دستور داد به اتفاق گروه وفاداران به امام(ع) از اهالی بصره در مقابل مخالفان بایستند.»

امام(ع9 در پایان نامهاشاره به دلیل دستور خود پرداخته و می‌فرماید:( زیرا سست‌عنصران و کسانی که از جنگ با دشمن کراهت دارند غیبت‌شان بهتر از حضورشان است و قعود آنها ازجنگ، از قیامشان کارسازتر است)

این همان چیزی است که قرآن مجید نیز درباره گروهی از منافقان در سوره‌ی توبه اشاره کرده، می‌فرماید:«  لَوْ خَرَجُوا فِیکُمْ مَا زَادُوکُمْ إِلَّا خَبَالًا وَلَأَوْضَعُوا خِلَالَکُمْ یبْغُونَکُمُ الْفِتْنَةَ وَفِیکُمْ سَمَّاعُونَ لَهُمْ وَاللَّهُ عَلِیمٌ بِالظَّالِمِینَ»؛ اگر آنها همراه شما(به سوی میدان جهاد) خارج می‌شدند جز اضطراب و تردید و فساد، چیزی بر شما نمی‌افزودند و به سرعت در بین شما به فتنه‌انگیزی ( وایجاد تفرقه و نفاق) می‌پرداختند.