صبح امید

امام(ع) در این نامه از تعابیر جالبی استفاده کرده‌اند مانند:

تعبیر به موصلة اشاره به ناهمگون بودن نامه‌ی معاویه است که تمسک به بعضی از آیاتی کرده که هیچ ارتباطی به مقصود او نداشته .

تعبیر به رسالة محبرة (با توجه به اینکه محبره به معنای تزیین شده است) اشاره به این است که معاویه سعی کرده است به هر وسیله‌ای که ممکن است نامه‌ی خود را حق به جانب معرفی کند گاه از روز قیامت و عذاب الهی سخن می‌گوید، گاه مصالح مسلمین را مطرح می‌کند و گاه آیات قرآن را سپر قرار می‌دهد.

تعبیر به نمقتها بضلالک اشاره به این است که تعبیرات ظاهرا زیبای نامه شبیه تعبیراتی است که منافقان گمراه هنگام عذرخواهی در مقابل پیغمبر به کار می‌بردند.

در ادامه‌ی سخن،‌محتوای نامه معاویه و شخصیت او را در عباراتی کوتاه و پرمعنا روشن می‌سازد و می‌فرماید(این نامه از کسی است که نه چشم بصیرت دارد تا هدایتش کند و نه رهبری آگاه که ارشادش نماید(به همین دلیل) هوی و هوس او را به سمت خود دعوت نموده و او این دعوت را اجابت کرده، گمراهی، رهبر او شده و او از آن پیروی نموده، به همین دلیل بسیار هذیان می‌گوید و در گمراهی سرگردان است.)

قابل توجه اینکه امام(ع) در این سه جمله از امور دوگانه‌ای استفاده کرده است که لازم و ملزوم با یکدیگر در ارتباط است؛ در جمله‌ی اول می‌فرماید: «نه چشم بصیرت دارد نه راهنما». در جمله‌ی دوم که نتیجه‌ی آن است می‌فرماید: «به جای چشم بصیرت، هوای نفس او را به سوی خود دعوت می‌کند و به جای راهنمای آگاه، ضلالت و گمراهی قاىٔد اوست.» و  در  جمله‌ی سوم که نتیجه‌ی جمله‌ی دوم است می‌فرماید:« او پیوسته هذیان و سخنان بیهوده می‌گوید و به سبب راهنمایان گمراه، در گمراهی سرگردان است» و به راستی چنین است، زیرا نور هدایت یا باید از درون بتابد یا از برون به وسیله‌ی رهبران الهی. در غیر اینصورت تاریکی درون و گمراهی برون که به وسیله‌ی مشاوران بی ایمان  ونا‌آگاه حاصل می‌شود، انسان را به  سوی پرتگاه می‌برد؛ نه سخنانش نظم منطقی دارد و نه در اعمالش برنامه‌ی عاقلانه‌ای دیده می‌شود.